Aşırı işlenmiş gıdalar, genellikle ev yemeklerinde bulunmayan maddeler içeren ve çoğunlukla görünüm, tat veya doku gibi özellikleri iyileştirmek için kimyasal katkı maddeleri, renklendiriciler ve tatlandırıcılar eklenmiş gıdalardır. Bu gıdaların tüketimi, kalp hastalıkları, kanser ve kaygı bozuklukları gibi 30’dan fazla sağlık sorunuyla ilişkilendiriliyor ve ABD ile İngiltere’de ortalama bireyin beslenmesinin yüzde 50’sinden fazlasını oluşturuyor.
Aşırı işlenmiş gıdaların örnekleri arasında gazlı içecekler, şekerler, tavuk paneler, ekmek, kahvaltılık gevrek ve yoğurt gibi ürünler bulunur. Bu gıdaların içeriğinde genellikle beşten fazla malzeme bulunur ve tuz, şeker ve doymuş yağ oranları yüksektir.
Sağlıklı bir beslenme düzeni için, aşırı işlenmiş gıdalardan kaçınmak ve taze meyve, sebze, tam tahıllar ve yüksek kaliteli protein kaynakları gibi daha az işlenmiş gıdaları tercih etmek önemlidir.
Bu gıdalar arasında gazlı içecekler, şekerlemeler ve işlenmiş et ürünleri gibi örnekler bulunur. Ancak, ekmek, kahvaltılık gevrek ve yoğurt gibi ilk bakışta aşırı işlenmiş gibi görünmeyen bazı gıdalar da bu kategoriye dahil olabilir.
Gıdalar dört ana kategoriye ayrılır:
İşlenmemiş veya minimum işlenmiş gıdalar, işlenmiş içerikler, işlenmiş gıdalar ve aşırı işlenmiş gıdalar. “İşlenmiş gıdalar” kategorisi, işlenmemiş gıdalarla işlenmiş içeriklerin birleşiminden oluşan yiyecekleri kapsar.
Örneğin, buğday unu, su, tuz ve mayadan yapılan ekmek bu kategoriye girer. Ancak, eğer ekmeğe emülgatör, renklendirici veya koruyucu gibi maddeler eklenmişse, bu ekmek “aşırı işlenmiş gıda” olarak sınıflandırılır.
Aşırı işlenmiş gıdaların sağlık üzerindeki etkileri konusunda ise, bu gıdaların tüketimi kalp hastalıkları, kanser ve kaygı bozuklukları gibi 30’dan fazla sağlık sorunuyla ilişkilendiriliyor. Bu gıdaların tuz, şeker ve doymuş yağ oranları genellikle yüksek olup, bu da obezite, diyabet, yüksek tansiyon ve kalp hastalığı riskini artırabilir. Ayrıca, işlenmiş gıdaların doğal besin maddeleri işleme sırasında çıkarıldığı için vitamin ve mineral eksikliklerine yol açabilir.
Bu gıdaların yaygınlaşmasının nedenleri arasında pratiklik ve hazırlama hızı gibi faktörler bulunur. Modern yaşam tarzı, yoğun çalışma saatleri ve hızlı tüketim alışkanlıkları, insanları bu tür gıdalara yönlendirebilir. Ancak, sağlıklı beslenme ve iyi yaşam için bu gıdalardan kaçınmak veya tüketimini azaltmak önemlidir.
AŞIRI İŞLENMİŞ GIDALARIN ÖRNEKLERİ NELERDİR?
Aşırı işlenmiş gıdalar, genellikle yüksek miktarda şeker, tuz, yağ ve çeşitli katkı maddeleri içeren ve besin değeri düşük olan gıdalardır.
İşte bazı yaygın örnekler:
Hazır yemekler: Donmuş pizza, mikrodalga yemekleri ve diğer hazır paketli yemekler.
Atıştırmalıklar: Cips, kraker ve şekerlemeler gibi yüksek kalorili ve düşük besin değerine sahip ürünler.
İşlenmiş et ürünleri: Sosis, salam, sucuk gibi işlenmiş etler ve et ürünleri.
Gazlı içecekler: Kola ve diğer şekerli içecekler.
Fast food: Hamburger, patates kızartması ve benzeri fast food ürünleri.
Paketli tatlılar: Kekler, bisküviler ve dondurma gibi şeker içeriği yüksek tatlılar.
Bu gıdaların tüketimi, dengeli ve sağlıklı bir diyetin aksine, çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, taze meyve ve sebzeler, tam tahıllar ve yüksek kaliteli protein kaynakları gibi daha az işlenmiş gıdaların tüketilmesi önerilir.
AŞIRI İŞLENMİŞ GIDALARDAN NASIL KAÇINABİLİRİM?
Aşırı işlenmiş gıdalardan kaçınmak için alabileceğiniz bazı adımlar şunlardır:
Etiket Okuma: Alışveriş yaparken ürün etiketlerini dikkatlice okuyun. Yüksek miktarda şeker, tuz, doymuş yağ ve katkı maddeleri içeren ürünlerden kaçının.
Taze Gıdaları Tercih Edin: Taze meyve, sebze ve tam tahıllar gibi işlenmemiş gıdaları tercih edin.
Yemek Pişirme Alışkanlıklarınızı Değiştirin: Evde yemek pişirerek, içeriklerini tam olarak kontrol edebilirsiniz.
Planlı Alışveriş: Haftalık yemek planları yaparak, sağlıklı malzemelerle evde yemek yapmayı kolaylaştırın.
Fast Food’dan Kaçının: Fast food ve hazır yemek tüketimini sınırlayın veya tamamen bırakın.
Küçük Adımlar Atın: Beslenme alışkanlıklarınızı birdenbire değiştirmek yerine, küçük ve sürdürülebilir değişiklikler yapın.
Bu adımlar, aşırı işlenmiş gıdalardan kaçınmanıza ve daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemenize yardımcı olabilir.
