Duygu Erdoğan – Tüccarlar ve bazı zincir marketlerin tedarikçileri, yerli muz üzerinden iki taraflı kazanç elde ediyor. Yerli muzun ‘duble muz’ olarak nitelenen iyi kalite kısımlarına ithal etiket vuran tüccarlar ucuza aldıkları muzu ithal muz olarak iki katı fiyata satıyor. Üreticiler, son üç yıldır artan döviz ve taşıma bedellerinin etkisiyle bu ‘usulsüzlüğün’ çok yüksek bir seviyeye ulaştığını vurguluyor. Hem üreticinin ürünü ucuza alınıyor, hem de tüketici ithal fiyata muz yiyor. İthal muzdaki vergi ile korunmaya çalışılan yerli küçük aile işletmeleri ise buna karşılık, maliyetine sattıkları muz üretiminden çekilmeye başladı. Muzun bol olduğu dönemde maliyetine bile satış yapmakta zorlandıklarını anlatan üreticiler, şu anda muzun dalda 27-30 lira arasında alıcı bulduğunu belirtiyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, muzda üretimin tüketime yeterlilik oranı yüzde 90 seviyesinde. 900 bin ton civarında yıllık üretime karşılık 150-300 bin ton arasında da ithalat yapıldığı görülüyor.
İkinci kalite satıyorlar
Markette yerli muz 39-55 lira arasında satılırken, ithal muz fiyatı ise 100 liraya dayandı. Yukarıdan aşağıya doğru daralan bir salkım gibi olan (hevenk) muz bağının 11-13 arasında tarak sayısı bulunuyor. Bu salkımlarda ilk üç taraktaki muzlar duble muz olarak anılıyor ve ithal muz kalitesinde görülüyor. Diğer tarak kısımları ise ikinci kalite ve tohumluk muz veriyor. Yurt içinde yerli muz olarak satılanları tüccarların genellikle ikinci kalite muzdan tercih etttiğini anlatan üreticiler, ikinci kalite muza tam fiyat alındığını ifade ediyor.
Üretim tüketime yeterli
Anamur Ziraat Odası Başkanı Ahmet Şeref Gümüş, muz üreticisi için üç önemli soruna dikkat çekti. Gümüş, “Birincisi üretimimiz ve kalitemiz tüketime yeterli. İthal muz gelişini tamamen kaldırmalıyız. Küçük aile işletmeleri neredeyse kalmadı, sermaye şirketleri bu alana giriyor. Üreticimiz yeniden harekete geçirilmeli. İkincisi yerli muzun izlenebilirliği çok düşük. Çoğunluğu kayıt altında değil. Bu mekanizmanın iyi işletilmesi gerekli. Son olarak ise girdi maliyetleri büyük yük durumunda. Tarımın geleceği için bu yükü devletle birlikte sırtlamalıyız” diye konuştu.
Tadını sonra alıyor
İthal muz genellikle Ekvador ve Kosta Rika’dan getiriliyor. Bu mesafeden gelirken muzlar olgunlaşmadan paketleniyor. Yani muzlar tadını almadan yola çıkmış oluyor. Bu nedenle ithal muzun lezzet ve kalitesinin yerli muzdan az olduğu ifade ediliyor.
Küresel ısınma vurgusu
Yakın zamanda Birleşmiş Milletler bünyesindeki Dünya Muz Forumu’ndan ekonomist Pascal Liu, küresel ısınmanın muzda sorunlara yol açacağını ifade etti. BBC’ye konuşan Liu, “Arz yeterli olmazsa fiyat çok yükselir” dedi.